Huyền Bí Kỳ Nam trấn yểm Xứ Trầm Của “Bà Chúa Trầm Hương”

Hơn cả một thế kỷ trôi qua, truyền thuyết về Bà Chúa xứ trầm và bốn gốc kỳ nam đã trở thành một câu chuyện ngập tràn huyền ảo và sự thật. Dù trên thực tế, việc trấn yểm cho “xứ trầm hương” vẫn chỉ là điều đồn đại, nhưng lòng tin sâu sắc của dân “đi địu” (phu trầm) vẫn tiếp tục đượm hy vọng rằng một ngày nào đó, những điều kỳ diệu sẽ hiện hữu trước mắt. Hãy cùng Trầm hương Trầm Kệ khám phá truyền thuyết về “Bà chúa trầm hương”.

Theo truyền thuyết của người Chăm:

Nữ thần Poh Nagar được cho là đã được sinh ra từ bọt nước biển và ánh mây trời ở xa bờ biển. Một ngày nọ, khi mực nước biển dâng cao, bà được đưa vào bến sông Ea Dran ở Kauthara (Cù Huân). Ngay lập tức, tiếng sấm và cơn gió hương đã thổi lên để thông báo việc bà giáng thế. Nguồn nước từ biển đã dồn về thành dòng sông để chào đón bà, trong khi núi cũng hạ thấp để mừng rước bà.

Khi bà bước lên bờ, cây cỏ đã cúi xuống biểu thị lòng kính phục, chim muông đã tập hợp hai bên đường để chào đón, và hoa cỏ đã nở rộ hơn để tô điểm cho mỗi bước đi của bà. Nữ thần Poh Nagar đã sử dụng sức mạnh của mình để tạo ra một cung điện tráng lệ, và biến thành hương trầm cùng lúa bắp…

Bà có rất nhiều phép thuật và cũng có nhiều người chồng. Trong hậu cung của bà, có đến 97 người đàn ông. Tuy nhiên, chỉ có ông Pô Yan Amo là có quyền lực nhất trong số đó. Dù sống cùng với 97 người chồng, nhưng bà chỉ sinh được 38 người con gái. Tất cả những người con gái đều trở thành các vị thần, trong đó có ba người được bà truyền phép thuật mạnh mẽ nhất. Họ là Pô Nogar Dara và Rarai Anaih (cả hai được người dân vùng Phan Rang tôn thờ), cùng Pô Bia Tikuk (được người dân Phan Thiết tôn thờ).

Theo truyền thuyết của người Việt:

Khi vùng đất Kauthara thuộc về người Việt, nữ thần Poh Nagar đã trở thành vị thần nữ của người Việt và được gọi là Thiên Y A Na. Câu chuyện về bà cũng đã được Việt hóa.

Mặc dù có những biến thể trong cách kể, tuy nhiên, cốt truyện chính như sau:

Truyền thuyết kể rằng, nguồn gốc của nghề đi trầm bắt nguồn từ vùng đất thánh Pô Nar Gar, nằm dưới chân núi Đại An (Diên Khánh, Khánh Hòa). Nữ thần Thiên Y A Na, được biết đến như là “Bà chúa trầm hương”, là người sáng lập và tổ sư của nghề này, với câu chuyện về sự xuất thân của bà, mang đầy tinh tuyền và huyền bí.

Văn bia viết về Thiên Y A Na tại tháp Po Nagar, Nha Trang do Phan Thanh Giản soạn ngày 50 tháng 5 năm Tự Đức thứ 9 (1857)- bản dịch của Quách Tấn – ông bà Lê Vinh tạc năm 1970

Trong những tài liệu cổ sử được ghi chép, vùng đất Khánh Hòa từng là nơi trồng trọt trầm hương của vương quốc Chăm Pa, một quốc gia vĩ đại trong quá khứ. Đây là một vùng đất nổi tiếng với nhiều câu chuyện thần bí về những vị thần hiển thần. Trong số đó, nữ thần Thiên Y A Na được biết đến là người bảo vệ và giám hộ cho những người đi trầm hương trên con đường gian khổ tìm kiếm loại gỗ này. Theo tiếng Chăm, nữ thần này được gọi là Pô Nar Gar, và theo truyền thuyết, bà được sinh ra từ bột biển và ánh sáng trên biển cả vô tận.

Trong quá khứ, trên núi Đại An, có một cặp vợ chồng già già không có con cái, hằng ngày sống trong núi và trồng dưa trên triền núi. Tuy nhiên, mỗi khi dưa chín, trái nào đó lại bị mất. Sau một thời gian dài, cặp vợ chồng già bắt đầu nghi ngờ và cố gắng bắt tên trộm. Đúng như suy đoán của họ, trong một đêm tối, khi họ đang canh dưa, phát hiện ra một cô bé xinh đẹp đến vườn trộm dưa. Lúc đó, hai vợ chồng già đã chạy đến bắt quả tang. Tuy nhiên, khi thấy cô bé vẫn còn nhỏ, xinh xắn và không có cha mẹ, hai vợ chồng già quyết định đưa cô bé về nuôi và coi như con của mình.

Một ngày mưa gió bất thường, khi cảnh vật tràn đầy sự u ám, một cô gái lấy đá tạo thành ba hòn non bộ giả. Bằng hoa lá, cô trang trí lên trên chúng để làm cho mọi thứ trở nên vui vẻ. Thấy cô bé chơi trò không phù hợp với tuổi của mình, ông lão la mắng. Trong lúc buồn bã, cô gái bất ngờ nhìn thấy một khúc kỳ nam trôi theo dòng nước, và cô gái tức khắc hóa thân vào khúc kỳ nam đó, để sóng dạt trôi nó vào Trung Hoa. Mùi hương thơm từ khúc kỳ nam lan tỏa, thu hút sự tò mò của nhiều người. Dân làng tụ tập lại và cố gắng mang khúc kỳ nam về nhà, nhưng dù có tập trung nhiều người thế nào cũng không thể nâng lên. Khi tin tức về điều này được thông báo cho cung đình, thái tử Bắc Hải đến để kiểm tra sự thật, và bất ngờ khúc kỳ nam nhẹ nhàng trong tay thái tử.

Trong một đêm trăng sáng như cổ tích, thái tử bất ngờ nhìn thấy một cô gái tuyệt đẹp hiện ra từ khúc kỳ nam đặt trên giá. Thái tử nhanh chóng ôm lấy cô và sau đó xin phép vua để cưới nàng. Họ sống trong cung điện xa hoa, nhưng một ngày, cô gái nhớ về cha mẹ nuôi ở vùng Đại An, và bởi vậy, cô đã biến thành khúc kỳ nam và thả trôi trên biển để trở về với quê hương.

Khi tình cờ đi qua vườn dưa cũ, mọi thứ vẫn còn nguyên nhưng hai vợ chồng ông lão đã không còn trền cõi đời này  từ lúc nào không biết. Thiên Y A Na, đau buồn trước cái chết của cha mẹ nuôi, đã khóc lệ thương hại và sau đó xây dựng mộ tế cho hai người. Để báo đáp sự ân cần của vùng đất đã che chở nàng suốt thời gian qua, Thiên Y đã hóa phép biến ra bốn cây trầm hương quý trấn lưu giữ ở bốn hướng đông, tây, nam, bắc của Khánh Hòa. Sau đó, nàng cất cánh bay lên trời và biến mất.

Ngày nay, dấu vết của bốn cây trầm quý đó vẫn còn tồn tại, nhưng chúng được các “vật linh” cẩn thận canh giữ, không ai có thể nhìn thấy. Nếu có người thấy chúng, thì những cây trầm đó cũng sẽ “biến mất trong một khoảng thời gian rồi mới trở về vị trí ban đầu”. Có một cây ở Đổng Bò (thành phố Nha Trang) trấn ở phía Nam; một cây ở Hòn Bà (thuộc huyện Ninh Hòa) trấn ở phía Bắc; một cây ở Hòn Dữ (huyện Duyên Khánh) và một cây ở Suối Ngô (huyện Duyên Khánh) trấn ở phía Đông. Những cây trầm này được truyền thống rằng không còn lá, không còn gỗ, không bị ảnh hưởng bởi mưa nắng, và được coi là những vật báu của người dân trong làng.

Biên soạn: Trầm Hương Trầm Kệ